12 Δεκ 2018 Η γυναικεία πύελος περιλαμβάνει την ουροδόχο κύστη, την ουρήθρα (ουροποιητικό σύστημα), τον πρωκτό και το ορθικό κανάλι (κατώτερο γαστρεντερικό σύστημα), που αποτελούν όργανα αποθήκευσης και αποβολής των ούρων και των κοπράνων
αντίστοιχα, καθώς και τον κόλπο που εξυπηρετεί στη συνουσία, στην αποβολή των υγρών της εμμήνου ρύσης και στο φυσιολογικό τοκετό. Αυτές οι λειτουργίες επιτυγχάνονται όταν τα όργανα αυτά έχουν καλή στήριξη μέσα στη πύελο και βρίσκονται σε σωστή ανατομική σχέση μεταξύ τους. Παρόλο που κάθε όργανο είναι ανεξάρτητο από τα άλλα, έχει συγκεκριμένο ανατομικό προσανατολισμό και η λειτουργία του εξαρτάται από την ύπαρξη σωστού προσανατολισμού.
Η ουροδόχος κύστη βρίσκεται σε στενή σχέση με τα άνω δυο τρίτα του κόλπου και το κατώτερο τμήμα της μήτρας. Το ανώτερο τμήμα του κόλπου βρίσκεται σε στενή σχέση με το ορθό. Η ουροδόχος κύστη, το ανώτερο τμήμα του κόλπου και το ορθό είναι σε οριζόντιο προσανατολισμό μεταξύ τους σε νέες γυναίκες σε όρθια στάση και βρίσκονται υπερκείμενα του ανελκτήρα του πρωκτού.
Ο ανελκτήρας του πρωκτού αποτελεί ένα πλατύ μυώδες πέταλο που εκτείνεται από το ηβικό οστό μέχρι τον κόκκυγα και τα πλάγια τοιχώματα της πυέλου και μέσω ινών συνδέεται με διάφορα όργανα της ελάσσονος πυέλου. Το πλατύ μυώδες πέταλο του ανελκτήρα του πρωκτού συσπάται ισχυρά προσφέροντας οριζόντια στήριξη στο ανώτερο τμήμα του κόλπου και στο ορθό, συμπιέζοντας τα τοιχώματα τους και εμποδίζοντας την πρόπτωση τους κατά την εφαρμογή μεγάλης ενδοκοιλιακής πίεσης, όπως στον βήχα ,στον πταρμό, στην άσκηση, στην άρση βάρους κτλ. Σε βλάβη των μυών του πυελικού εδάφους ή του ανελκτήρα του πρωκτού παρατηρείται αδυναμία στήριξης των παραπάνω δομών και επακόλουθη πρόπτωση. Τέτοιες βλάβες μπορεί να πραρατηρηθούν μετα από εργώδεις φυσιολογικούς τοκετούς, χρόνια δυσκοιλιότητα και μακροχρόνια έντονη σωματική άσκηση.
Ανάλογα με το όργανο που προπίπτει δια του κόλπου γίνεται λόγος για:
- Κυστεοκήλη (πρόπτωση ουροδόχου κύστης δια του κόλπου)
- Κυστεουρηθροκήλη (πρόπτωση ουροδόχου κύστης και ουρήθρας)
- Πρόπτωση μήτρας
- Πρόπτωση του θόλου του κόλπου/κολπικού κολοβώματος κατόπιν υστερεκτομής
- Όρθοκήλη (πρόπτωση του ορθού δια του οπίσθιου τοιχώματος του κόλπου)
- Εντεροκήλη (πρόπτωση του εντέρου δια του κόλπου)
Ποια είναι η ανατομία του ουροποιητικού;
Οι νεφροί είναι οπισθοπεριτοναϊκά όργανα, στα πλάγια της σπονδυλικής στήλης στο ύψος των οσφυϊκών σπονδύλων (Θ12-Ο3) Έχουν σχήμα φασολιού , με μήκος 10-12εκ. Κύριος ρόλος των νεφρών είναι το φιλτράρισμα του αίματος και η παραγωγή των ούρων, ρυθμίζοντας το ισοζύγιο ύδατος, και ιχνοστοιχείων και αποβάλλοντας τις επιβλαβείς τοξίνες του οργανισμού. Οι νεφροί συμμετέχουν επίσης στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, στην παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων και στον μεταβολισμό της βιταμίνης D.
Οι ουρητήρες αποτελούν συνέχεια του νεφρικού απεκκριτικού συστήματος και μεταφέρουν ούρα από τα νεφρά στην ουροδόχο κύστη. Οι ουρητήρες πορεύονται οπισθοπεριτοναϊκά προς τα κάτω και κατά τη μεσότητα και ανακάμπτουν πάνω από τα κοινά λαγόνια αγγεία στο ύψος του διχασμού αυτών, για να καταλήξουν στην ουροδόχο κύστη. Η θέση του άπω τμήματος του ουρητήρα εξαρτάται από πιθανή διάταση της κύστης και την ύπαρξη πρόπτωσης. Κατά τη διάρκεια πολλών γυναικολογικών επεμβάσεων όπως υστερεκτομής, αποκατάστασης πρόπτωσης ή ακράτειας αλλά και χειρουργείων του παχέος εντέρου, μπορεί να προκληθεί ιατρογενής κάκωση του ουρητήρα (διατομή, απολίνωση, διάτρηση, εκτομή, ισχαιμία).
Η ουροδόχος κύστη είναι ένα κοίλο μυώδες όργανο που αποτελείται από το σώμα και το τρίγωνο και εσωτερικά επενδύεται από μεταβατικό επιθήλιο, εξωτερικά καλύπτεται από ορογόνο και ενδιάμεσα αποτελείται από μυϊκό χιτώνα (εξωστήρα). Το μέγεθος, το σχήμα και η θέση της ουροδόχου κύστης εξαρτάται από το βαθμό διάτασης της, την ύπαρξη πρόπτωσης ή άλλης παθολογίας. Η βάση της ουροδόχου κύστης και η ουρήθρα βρίσκονται στο πρόσθιο μέρος του κόλπου. Η ουροδόχος κύστη υποστηρίζεται από τους μύς του πυελικού εδάφους, που περιβάλλουν την ουρήθρα, η οποία παραμένει κλειστή μέχρι την ανάγκη κένωσης της ουροδόχου κύστης από ούρα, εξασφαλίζοντας έτσι στεγανότητα και αποφυγή διαρροών.
H γυναικεία ουρήθρα έχει μήκος 3-4 εκατοστά, βρίσκεται κάτω από την ηβική σύμφυση και μπροστά από τον κόλπο. Εκτείνεται από τον αυχένα της ουροδόχου κύστης μέχρι το έξω στόμιο της ουρήθρας. Κάτω από το βλεννογόνο υπάρχει ο υποβλεννογόνιος χιτώνας που αποτελείται από χαλαρό συνδετικό ιστό και φέρει πλούσιο φλεβικό δίκτυο και περιουρηθρικούς αδένες. Οι μεγαλύτεροι περιουρηθρικοί αδένες είναι οι αδένες του Skene, που εκβάλλουν με κοινό εκφορητικό πόρο κοντά στο έξω ουρηθρικό στόμιο. Το μέσο τριτημόριο της ουρήθρας περιβάλλεται από γραμμωτό (εκκούσιο) σφιγκτήρα, που είναι υπεύθυνος για την παθητική και ενεργητική εγκράτεια των ούρων, ενώ το έσω τριτημόριο της ουρήθρας ευθύνεται για την παθητική εγκράτεια. Αξίζει να σημειωθεί οτι η εγκράτεια των ούρων στις γυναίκες δεν εξαρτάται μόνο από την ακεραιότητα του ουρηθρικού σφιγκτηριακού μηχανισμού, αλλά και από άλλες παραμέτρους. Σημαντικό ρόλο παίζει το αγγειακό δίκτυο του υποβλεννογόνιου χιτώνα της ουρήθρας, που σε γυναίκες προεμηνοπαυσιακής ηλικίας είναι ιδιάιτερα ανεπτυγμένο λόγω της δράσης των οιστρογόνων. Το αγγειακό δίκτυο με τη σειρά του ασκεί πιεστικά φαινόμενα στον υπερκείμενο βλεννογόνο της ουρήθρας συμβάλοντας στη σύγλειση του. Επιπλέον σημαντικό ρόλο στην εγκράτεια παίζει η στήριξη του κυστικού αυχένα και της ουρήθρας. Η στήριξη της ουρήθρας εξαρτάται έμμεσα από τη στήριξη του κόλπου, αφού τα περιφερικά δυο τρίτα της ουρήθρας είναι σε επαφή με τον κόλπο. Στη στήριξη τόσο του κυστικού αυχένα όσο και της ουρήθρας σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν ο ανελκτήρας του πρωκτού, η ενδοπυελική περιτονία και το τενόντιο τόξο.
Πώς λειτουργεί το ουροποιητικό σύστημα;
Τα ούρα μεταφέρονται από τα νεφρά, μέσω των ουρητήρων, στην ουροδόχο κύστη, όπου και αποθηκεύονται προσωρινά. Μόλις η ουροδόχος κύστη πληρωθεί με ικανοποιητική ποσότητα ούρων, κατάλληλα ερεθίσματα μεταφέρονται στο κεντρικό νευρικό σύστημα, σηματοδοτώντας την ανάγκη για έναρξη της ούρησης. Μόλις αυτό είναι εφικτό (κατάλληλο περιβάλλον ούρησης), ο εγκέφαλος εξασφαλίζει τη χαλάρωση των μυών του πυελικού εδάφους και τη διάνοιξη της ουρήθρας, ενώ ακολουθεί η σύσπαση του μυ που περιβάλλει την ουροδόχο κύστη (εξωστήρας), επιτρέποντας την αποβολή των ούρων. Οποιαδήποτε διαταραχή του παραπάνω μηχανισμού αποθήκευσης και αποβολής ούρων μπορεί να οδηγήσει σε ακράτεια.
Tο γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα μπορεί να διαχωριστεί στο έσω και έξω γεννητικό σύστημα. Τα έσω γεννητικά όργανα περικλείονται από την αληθή πύελο και περιλαμβάνουν τον κόλπο, την μήτρα, το τράχηλο της μήτρας, τις σάλπιγγες ή ωαγωγούς και τις ωοθήκες. Τα έξω γεννητικά όργανα εντοπίζονται εκτός της αληθής πυέλου και περιλαμβάνουν το περίνεο, το εφηβαίο, το ουρηθρικό στόμιο, τα μικρά και μεγάλα χείλη, τoν πρόδρομο, τους Βαρθολίνειους αδένες, τους αδένες του Skene και την περιουρηθρική περιοχή.
Η μήτρα αποτελεί ένα ινομυώδες όργανο, το μέγεθος του οποίου και ο ακριβής προσανατολισμός διαφέρει ανάλογα με την ηλικία, την ορμονική κατάσταση και το ιστορικό τεκνοποίησης. Αποτελείται από δυο μέρη, ένα ανώτερο τμήμα από παχύ μυϊκό ιστό που αποτελεί το σώμα της μήτρας και ένα κατώτερο ινώδες, το τράχηλο της μήτρας. Η μήτρα επενδύεται από ενδομήτριο, ενώ ο τράχηλος επενδύεται από κυλινδρικό επιθήλιο. Η κύρια λειτουργία της είναι να υποδέχεται το γονιμοποιημένο ωάριο και να εξασφαλίζει ένα ευνοϊκό περιβάλλον ανάπτυξης μέχρι τη στιγμή του τοκετού. Τα ανώτερα άκρα της μήτρας επικοινωνούν με τους αυλούς των σαλπίγγων, ενώ κάτω από τον τράχηλο εντοπίζεται ο κόλπος. Οι σάλπιγγες είναι δυο λεπτοί σωλήνες, μήκους 10-12 εκ, που εντοπίζονται ανάμεσα στα ανώτερα άκρα της μήτρας και τις ωοθήκες και εξυπηρετούν στην μεταφορά ωαρίων μέσα στη μήτρα. Οι ωοθήκες βρίσκονται αριστερά και δεξιά από τη μήτρα με την οποία επικοινωνούν με τις σάλπιγγες και αποτελούν τους γεννητικούς αδένες της γυναίκας παράγοντας ωοθυλάκια. Τέλος ο κόλπος είναι ένας ελαστικός μυώδης σωλήνας, μήκους 8-10 εκ., που ενώνει το τράχηλο τη μήτρας με το αιδοίο. Σε περίπτωση αδυναμίας στήριξης του κόπλπου από το κοπλικό έδαφος μπορεί να παρουσιαστεί πρόπτωση του κόλπου, ο οποίος προβάλει προς τα κάτω.