Η ακρίβεια στην αφαίρεση του καρκίνου μεγιστοποιεί τη λειτουργικότητα του νεφρού.
Ο Ρόλος του Νεφρού
Οι νεφροί είναι τα όργανα του ανθρώπου που λειτουργούν ως φυσικό φίλτρο, καθαρίζουν καθημερινά 200 λίτρα αίματος και απαλλάσσουν τον οργανισμό από κάθε περιττή και επικίνδυνη ουσία, αποβάλλοντας τες μέσω των ούρων. Επίσης, ρυθμίζουν την ισορροπία των μεταλλικών στοιχείων και του νερού, βοηθούν στην παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων, ενεργοποιούν τη βιταμίνη D και παράγουν ουσίες που ρυθμίζουν την αρτηριακή πίεση. Οι δύο νεφροί στο σώμα μας βρίσκονται εκατέρωθεν της σπονδυλικής στήλης και συγκεκριμένα στην οσφυϊκή μοίρα ακριβώς κάτω από το διάφραγμα.
Καρκίνος του Νεφρού
Ο καρκίνος του νεφρού, δηλαδή ο σχηματισμός όγκου, είναι η όγδοη πιο συχνή κακοήθεια στους άνδρες και η τρίτη συχνότερη κακοήθεια του ουροποιητικού συστήματος. Στατιστικά, κάνει την εμφάνιση του μετά την έκτη δεκαετία της ζωής και οι άνδρες προσβάλλονται δύο φορές συχνότερα από τις γυναίκες.
Ο πιο συνήθης τύπος καρκίνου του νεφρού, που αφορά περίπου στο 85%, είναι ο νεφροκυτταρικός καρκίνος (renal cell carcinoma-RCC). Κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται με τον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου περίπου 30.000 Ευρωπαίοι, ενώ τα αποτελέσματα ερευνών που πραγματοποιήθηκαν στην Αμερική, καταδεικνύουν ότι το 2% όλων των καρκίνων στις ΗΠΑ αφορούν στον καρκίνο του νεφρού, και σε πραγματικά νούμερα αυτό αντιστοιχεί σε περισσότερους από 65 χιλιάδες Αμερικανούς πολίτες.
Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο
Σύμφωνα με αποτελέσματα πρόσφατων μελετών, προκύπτει ότι παράγοντες που αυξάνουν τις πιθανότητες να δημιουργηθεί ο καρκίνος του νεφρού μεταξύ άλλων είναι: το κάπνισμα, η απορυθμισμένη αρτηριακή πίεση, ο διαβήτης, η έκθεση στον αμίαντο και στο κάδμιο, η ποιότητα διατροφής, η παχυσαρκία, η κληρονομικότητα και η νεφρική ανεπάρκεια. Σαφώς σε αυτό το σημείο θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν είναι απαραίτητο να αναπτύξουν καρκίνο του νεφρού όσοι έχουν τους παραπάνω παράγοντες.
Συμπτώματα
Τα πιθανά συμπτώματα του καρκίνου του νεφρού μπορεί να είναι: η αιματουρία, ο πόνος ή το αίσθημα βάρους στην οσφύ, η ψηλαφητή μάζα στην κοιλιά, η απότομη απώλεια βάρους, ο πυρετός, η αδυναμία, η υψηλή αρτηριακή πίεση ακόμη και η αναιμία. Είναι σημαντικό όμως να τονιστεί ότι τις περισσότερες φορές, είναι ασυμπτωματικός και η ανεύρεση του αποτελεί τυχαίο εύρημα σε απεικονιστικές εξετάσεις.
Επίσης θα πρέπει να καταγραφεί ότι ο καρκίνος του νεφρού μπορεί να θεραπευτεί αν διαγνωστεί έγκαιρα. Συγκεκριμένα, πρόσφατες έρευνες ανεβάζουν το ποσοστό θεραπείας των ασθενών που διέγνωσαν γρήγορα την ύπαρξη καρκίνου στον νεφρό τους από το 80% στο 100%.
Διάγνωση
Η διάγνωση του καρκίνου των νεφρών δεν μπορεί να γίνει με μία απλή εξέταση αίματος ή ούρων, αλλά χρειάζονται απεικονιστικές εξετάσεις, όπως, υπερηχογράφημα, αξονική ή μαγνητική τομογραφία, ενδοφλέβια ουρογραφία ή συνδυασμός εξετάσεων, προκειμένου να σιγουρευτεί ο γιατρός για την ύπαρξη όγκου. Στην περίπτωση ευρήματος, ο ασθενής πρέπει να αξιολογηθεί για τον τύπο του καρκίνου και για το αν έχουν γίνει μεταστάσεις σε άλλα σημεία του σώματος (σταδιοποίηση), προκειμένου να αποφασιστεί η σωστή αντιμετώπιση της πάθησης.
Θεραπεία
Στην περίπτωση που ο όγκος είναι περιορισμένος στον νεφρό και δύναται λόγω θέσης και μεγέθους να εξαιρεθεί ολόκληρος και με ασφάλεια, τότε συνιστάται η μερική νεφρεκτομή. Η μερική νεφρεκτομή είναι η χειρουργική αφαίρεση της νεοπλασίας και όχι ολόκληρου του νεφρού, όπως παλαιότερα, προκειμένου να σωθεί όσο το δυνατόν περισσότερος νεφρικός ιστός με στόχο τη διατήρηση ικανού λειτουργικού τμήματος του οργάνου, αποτρέποντας έτσι τυχόν εξωνεφρική κάθαρση.
Μερική Νεφρεκτομή
Η μερική νεφρεκτομή μπορεί να επιτευχθεί χειρουργικά με τρεις τρόπους: με την ανοιχτή (κλασική) τεχνική, λαπαροσκοπικά και ρομποτικά. Την τελευταία δεκαετία με την εξέλιξη της χειρουργικής σε συνδυασμό με την εφαρμογή νέων τεχνολογιών, έχουμε οδηγηθεί στη λεγόμενη εποχή της «ελάχιστα επεμβατικής χειρουργικής». Η σύγχρονή χειρουργική αποφεύγει μεγάλες τομές, τραυματισμούς των ιστών με αντίστοιχη δημιουργία φλεγμονής και περιορίζεται σε «μικρές οπές» μέσα από τις οποίες επιτυγχάνεται το ίδιο ογκολογικό και λειτουργικό αποτέλεσμα. Η διαφορά δεν είναι μόνο στο αισθητικό αποτέλεσμα, αλλά έχει αποδειχθεί ότι με την ελάχιστα επεμβατική χειρουργική το μετεγχειρητικό stress των ιστών και συνολικά του οργανισμού είναι λιγότερο, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη γρηγορότερη ανάρρωση. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι σε όλα τα σύγχρονα κέντρα της Αμερικής και της Ευρώπης οι επεμβάσεις γίνονται (με ελάχιστες εξαιρέσεις) με τη μέθοδο αυτή.
Η ρομποτική χειρουργική αποτελεί την εξέλιξη της λαπαροσκοπικής χειρουργικής και παρόλο που και οι δυο τεχνικές θεωρούνται «ελάχιστα επεμβατικές», η ρομποτική μέθοδος διαθέτει αναμφισβήτητα περισσότερα πλεονεκτήματα τόσο για τον χειρουργό όσο και για τον ασθενή. Ο χειρουργός με τη χρήση του ρομπότ, γνωστού και ως da Vinci, βρίσκεται μπροστά σε μια χειρουργική κονσόλα, όπου μέσω αυτής πραγματοποιεί την εγχείρηση χωρίς να έρχεται σε επαφή με τον ασθενή. Το ρομπότ ωστόσο δεν λειτουργεί από μόνο του. Οι ρομποτικοί βραχίονες είναι η προέκταση των χεριών του χειρουργού και το ρομπότ εκτελεί τις εντολές, δίνοντας στον γιατρό τη δυνατότητα να χειρουργήσει με μεγαλύτερη ακρίβεια και με ελάχιστο τραυματισμό των ευαίσθητων οργάνων από ότι στο ανοιχτό χειρουργείο. Οι εντολές που δίνει ο χειρουργός μέσω τον μοχλών μεταφέρονται ψηφιακά, σε απόλυτο χρόνο και αξιοθαύμαστη ακρίβεια, στους χειρουργικούς βραχίονες, οι οποίοι με τη σειρά τους εκτελούν τις κινήσεις με τεράστια επιδεξιότητα. Συγκεκριμένα, το τεχνολογικό περιβάλλον στο οποίο πραγματοποιείται η εγχείρηση είναι τρισδιάστατο, με απόλυτη ευκρίνεια, μεγεθυμένο έως και 15 φορές, Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, η κάμερα που βρίσκεται στην κοιλιακή χώρα να δίνει στο χειρουργό τη δυνατότητα να βλέπει λεπτομερώς και σε αληθινό βάθος πεδίου. Έτσι, ο χειρουργός μπορεί να επέμβει στον νεφρό μέσω τεσσάρων μικρών οπών, να αφαιρέσει τον όγκο και να συρράψει με ακρίβεια τον υπόλοιπο υγιή νεφρό.
Πως γίνεται η ρομποτική μερική νεφρεκτομή
Το χειρουργείο γίνεται με ολική αναισθησία. Αφού η κοιλιακή χώρα γεμίσει με αέρα (πνευμοπεριτοναιο), εισέρχονται στο σώμα του ασθενούς η κάμερα και τα μικροσκοπικά ρομποτικά εργαλεία μέσω των 4-5 οπών. Η επέμβαση αρχίζει με κινητοποίηση των ιστών προκειμένου να προσεγγίσει ο χειρουργός το νεφρό. Κατόπιν γίνεται αποκλεισμός των αγγείων του νεφρού. Αυτό το στάδιο είναι απαραίτητο προκειμένου να γίνει όσο το δυνατόν πιο αναίμακτα η αφαίρεση του όγκου και με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ασφάλεια και ακρίβεια. Στη συνέχεια, αφαιρείται ο όγκος και ολοκληρώνεται η επέμβαση με την ανακατασκευή και συρραφή του υγιούς νεφρού. Με αυτό τον τρόπο, διακόπτεται ο αγγειακός αποκλεισμός και έτσι αιματώνεται εκ νέου ο νεφρός. Έπειτα, ο χειρουργός απομακρύνει τον όγκο μέσω ειδικού στεγανού σάκου, προκειμένου να αποφύγει τη διασπορά καρκινικών κυττάρων, χρησιμοποιώντας μία από τις υπάρχουσες τομές, την οποία και επεκτείνει αν χρειαστεί, ανάλογα πάντα με το μέγεθός του όγκου.
Είναι σημαντικό να τονιστεί, ότι ο χειρουργός κατά τη διάρκεια της επέμβασης, παραμένοντας στην κονσόλα και χειρουργώντας μπορεί να βλέπει ταυτόχρονα στην οθόνη του την αξονική τομογραφία του ασθενούς με την τρισδιάστατη ανασύνθεση του όγκου. Αυτή η δυνατότητα (TilePro™, Intuitive Surgical Inc.) οφείλεται στην τελευταίας τεχνολογίας ρομποτική πλατφόρμα (da Vinci Si HD, Intuitive Surgical Inc.) που διαθέτει το Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, καθώς επίσης και στη δυνατότητα ανασύνθεσης εικόνων με κατάλληλο software που επιτελείται από το Τμήμα Αξονικού του νοσοκομείου. Με τον τρόπο αυτό, μπορεί να συνδυαστεί η ακρίβεια στον εντοπισμό του όγκου (διάγνωση) μέσω της τρισδιάστατης ανασύνθεσης της αξονικής τομογραφίας με την ακρίβεια στην αφαίρεση του όγκου (επέμβαση-θεραπεία), δια μέσω της χρήσης των ρομποτικών εργαλείων.
Τα πλεονεκτήματα της ρομποτικής μερικής νεφρεκτομής
Σε κάθε μερική νεφρεκτομή τρεις είναι οι βασικοί στόχοι του χειρουργού:
- H ριζική αφαίρεση του όγκου – ογκολογικό αποτέλεσμα,
- Η διατήρηση όσο περισσότερο υγιούς νεφρικού παρεγχύματος γίνεται – λειτουργικό αποτέλεσμα,
- Η ελαχιστοποίηση του χρόνου αγγειακού αποκλεισμού – χρόνος ισχαιμίας.
Η επίτευξη των συγκεκριμένων στόχων και το μέγιστο αποτέλεσμα και στα τρία επίπεδα δίδεται μέσω: της τρισδιάστατης απεικόνισης με την οποία εργάζεται ο χειρουργός, των ρομποτικών εργαλείων με την επιπλέον καρπιαία άρθρωση (EndoWrist® Instruments, Intuitive Surgical Inc.), καθώς και της εργονομίας που προσφέρει η ρομποτική πλατφόρμα, αφού ο χειρουργός εργάζεται σε καθιστή θέση με τα χέρια του να στηρίζονται. Αναλυτικότερα, με τους επιπλέον βαθμούς ελευθερίας που δίνουν οι καρπιαίες αρθρώσεις των ρομποτικών εργαλείων, ο χειρουργός μπορεί να προσεγγίσει ακόμα και δύσκολους όγκους (αυξάνοντας έτσι τις ενδείξεις για μερική νεφρεκτομή), να αφαιρέσει μόνο τον όγκο και όχι επιπλέον υγιή ιστό, ενώ η συρραφή μπορεί να πραγματοποιηθεί υπό όλες τις απαραίτητες γωνίες στον παραμένον λειτουργικό νεφρό ώστε να μην αιμορραγεί. Οι συγκεκριμένες διευκολύνσεις που παρέχονται στον χειρουργό έχουν ως αποτέλεσμα την αισθητή μείωση του χρόνου ισχαιμίας (χρόνος αγγειακού αποκλεισμού).
Τα οφέλη της ρομποτικής μερικής νεφρεκτομής είναι πάρα πολλά και λειτουργούν υπέρ του ασθενούς, συγκριτικά με αυτά της ανοιχτής και της λαπαροσκοπικής χειρουργικής. Μερικά από τα πλεονεκτήματα της ρομποτικής νεφρεκτομής είναι:
- Μέγιστο ογκολογικό και λειτουργικό αποτέλεσμα με όσο το δυνατόν ελάχιστο χρόνο ισχαιμίας.
- Λιγότερη απώλεια αίματος, άρα και μικρότερη ανάγκη για μετάγγιση αίματος.
- Λιγότερος μετεγχειρητικός πόνος και συνεπώς λιγότερη χορήγηση αναλγητικών φαρμάκων.
- Ταχύτερη ανάρρωση. Η νοσηλεία συνήθως διαρκεί 2-3 ημέρες, ενώ η επιστροφή στις καθημερινές δραστηριότητες είναι ταχύτατη. Αυτό συμβαίνει διότι ο συνήθης περιοριστικός μυϊκός πόνος από τις μεγάλες τομές (της ανοιχτής χειρουργικής) είναι ελαχιστοποιημένος.
- Βέλτιστο αισθητικό αποτέλεσμα. 4-5 μικρές ουλές – ενώ στην ανοιχτή μερική νεφρεκτομή απαιτείται τομή στην κοιλιά περίπου 20 και πλέον εκατοστών.
- Λιγότερες μετεγχειρητικές επιπλοκές (ανάλογα και με την εμπειρία του χειρουργού).